Şevket Pozcu

Şevket Pozcu (d.1892 İstanbul-ö.1958 İstanbul) Mersin'in kentleşme sürecine katkıları olan iş insanı.

Şevket Pozcu, 1892 yılında İstanbul Beşiktaş'ta doğdu. Çerkes olan babası Raşit Şevki Bey Düzceli, annesi Rukiye Hanım ise Rizelidir.

İlk ve ortaöğrenimini Düzce’de tamamladıktan sonra 1912'de ticarete atıldı, önce demiryollarında sonra taahhüt işlerinde çalıştı. Taahhüt işleri döneminde bir ara posta müteahhitliği yaptı. Sadece evrak değil para da taşıdıkları, şehirler arası seyahatlerde silahlı korumalarla birlikte çadırlarda kaldıkları için maceralı bir gençlik dönemi geçirdi.

1. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı yıllarında gıda ve askeri taahhüt işlerine devam etti. Cumhuriyet'in kuruluşu sonrası ülkenin ana yatırım alanlarından biri olan demiryolları projelerinde görev aldı. 1935'te hizmete giren stratejik öneme sahip Fevzi Paşa - Gölbaşı Diyarbakır demiryolu hattında ray döşemelerini üstlendi.

1936-1939 arasında Malatya-Yazıhan-Hekimhan-Çetinkaya, Sivas-Erzurum, Zonguldak-Kozlu hattında da çalışmalar yaptı.

SOYADININ HİKÂYESİ

Dr. Nihat Taner, Şevket Pozcu'nun soyadının hikâyesini şöyle aktarır: "Demiryolu yapımında ilk olarak güzergah belirlenir, zemin sıkıştırılır, balast tabir edilen kaya parçaları belli bir yöntemle yerleştirilir, onun üzerine traversler döşenir, onların üzerine de raylar döşenir. Rayların ağız ağıza gelmemesi önemlidir, dolayısıyla rayların aynı seviyede yerleştirilmesi işin püf noktasıdır. Bu işe de 'poz yapmak' denir. Şevket Bey bu işte çok usta olduğu için bakanlıklarda lakabı 'Pozcu Şevket' olur. Soyadı yasası çıkınca da Pozcu'yu seçer."

MERSİN'E GELİŞİ

1947'de basılan "Şevket Pozcu'nun Mersin Ziraat İşletmeleri" kitabının önsözünde Şevket Pozcu şu ifadeleri kullanır: "Mersin ve çevresinde istikbalin parlaklığını bundan 11 yıl önce gördüğüm zaman Mersin-Silifke şosesinde ve Mersin'e 2. km'deki yakın bir mevkide muhtelif şubeleri ihtiva edecek bir ziraat işletmeleri kurmayı fikrimden geçirerek buna fiilen de muvaffak olmuş bulunuyorum." Bu ifadeler Şevket Pozcu'nun 1936'da bir dönem Mersin'de bulunduğunu gösteriyor. Ancak Şevket Pozcu'nun Mersin'e yerleşmesi için başka gelişmelerin de yaşanması gerekecekti.

1. Dünya Savaşı'yla birlikte demiryolu yatırımları yerini savunma yatırımlarına bıraktı. 2. Dünya Savaşı'na girmemeye çalışan Türkiye, 1941'de Nazilerin Trakya sınırına gelmesiyle burada bir savunma hattı oluşturmaya girişti. Bunun üzerine aynı yıl Deniz Harp Okulu, Deniz Lisesi Mersin'e taşındı.

Aynı dönemde Müttefik devletler, Almanya'nın Trakya'dan Türkiye'ye girmesi durumunda Nazi ordusunu Anadolu'da karşılamayı hedefledi. Bu hedef kapsamında Doğu Akdeniz'den asker çıkarma planlamaları yapılmaya başlandı. Bu nedenle 1940'lı yılların başında çok sayıda İngiliz istihkam subayı Mersin'e gelip keşiflerde bulundu, bu keşifler neticesinde yapılacak yollar, köprüler belirlendi ve bazı projeler hayata geçirildi. Şevket Pozcu da bu projelerde İngilizlerden iş alanlar arasındaydı. Mersin-İskenderun arasında asfalt yol yapımı, Dörtyol yakınında beton köprülerin inşaatı ve Misis-Ceyhan-Toprakkale arasında 50 km'lik bir bağlantı yolunun yapımını gerçekleştirdi.

ŞEVKET POZCU TARIM İŞLETMELERİ

Aynı dönemde Mersin'de tarım işletmelerine de eğilen Şevket Pozcu, bunun için arazi satın almaya başladı. 1944'te satın aldığı arazilerin büyüklüğü 750 dönüme ulaştı. 1947'de projesini bitirdiğinde yaklaşık bin dönümlük bir arazisi vardı. Bugün Pozcu olarak bilinen bölge (Güvenevler-Forum ve sahile kadar olan yer) Şevket Pozcu'nun tarım işletmelerini sürdürdüğü çiftliği idi. Mersin-Silifke yolu da bu arazilerin ortasından geçiyordu.

Büyük bölümü turunçgillere ayrılan ancak muz, hurma ve başkaca meyvelerin de yetiştirildiği çiftlikte ayrıca modern ahırlarda sığır besiciliği yapılır, binek atları yetiştirilir, tavukçuluk ve arıcılık faaliyetlerinde bulunulur, güvercin beslenirdi.

Hızar fabrikası da barındıran çiftlik, burada çalışan işçilerin yatakhanelerinden jeneratörüne ve su kuyusuna entegre, modern bir işletme olarak ülkenin önemli bir yatırımı haline geldi. Bu nedenle kente yabancı bir üst düzey isim geldiğinde mutlaka Şevket Pozcu'nun çiftliği gezdirilirdi.

Şevket Pozcu, çiftliğinde yabancı uzmanlarla birlikte Türkiye'de ilk kez portakal şarabı da üretti.

POZCU MAHALLESİ'NİN KURULUŞU

Şevket Pozcu, Misis-Ceyhan-Toprakkale bağlantı yolu işini yaparken yol dolgusunda kullanılacak kırma taşlar için taşocağı işletmek zorundaydı. Pozcu, hazırlanan raporlara göre işe koyuldu ancak raporların hatalı olması nedeniyle proje tıkandı ve yüklenicisi olduğu İngiliz firmayla arası açıldı, tazminat ödemesi gündeme geldi. Bankada ipotekli bulunan Mersin'deki tarım işletmeleri yatırımının satılması icap etti. Arsaların bu halde satılması durumunda pek bir para elde edilemeyeceği ancak buraların geliştirilmesi yani yerleşime açılması, konut içeren binalar inşa edilmesi halinde kazancın daha yüksek olacağı sonucuna varıldı. Bunun üzerine arazileri parselleyip isteyenlere satma ve bir bölümünde de kooperatif inşa etme fikri ve sonuç olarak Pozcu Yapı Kooperatifleri fikri oluştu. Böylece 1954'ten itibaren sonradan kentin önemli merkezlerinden biri haline gelecek olan Pozcu Mahallesi doğdu.

Camisi, çarşısı, karakoluyla planlı bir yerleşim yeri olarak hayata geçen mahallenin kuruluşuyla, Mersin kent merkezinin Müftü Deresi'ne kadar olan sınırı değişti. Zamanla Pozcu ile Müftü Deresi arasındaki bölüm de yapılaşmaya açıldı.

ŞEVKET POZCU İÇİN YAZILAN ŞİİR

Mersinli önemli gazeteci, yazar Bekir Uluğ, 1948 yılında Toros Gazetesi'nin 29 Ekim Balo ekinde Şevket Pozcu için şöyle bir şiir kaleme almıştır:

"Demir döşer, poz yapardım Yorulur, rahat arardım Toprağa bir el atınca, hayatın sırrına vardım Savaş açtım tabiata, çiftlik kurdum bindim ata Tereyağım, kaymağım bol usandım ben sata sata Limondan yaptım esansı, koyuna aldım lisansı Gidiyorum pupa yelken, görün şu bendeki şansı."

AİLESİ

Şevket Pozcu'nun ilk eşi Aliye Pozcu'dur. Aliye Pozcu’nun vefat etmesinden sonra Nebahat Hanım'la evlendi. Bu evliliğinden fotoğraf sanatçısı olan kızı Şemsa ve iş insanı olan oğlu Derya dünyaya geldi.

VEFATI

Şevket Pozcu 1958 yılında İstanbul Taksim Fransız Hastanesinde yaşama veda etti.