Haşmet Zeybek
HAŞMET ZEYBEK (1948 - 2013)
1948’de Tarsus’un Gülek köyünde doğdu. Babasının PTT’deki görevi dolayısıyla çocukluğu Güney Anadolu‘da geçti. İlkokula Nizip’te başladı, Fevzipaşa’da tamamladı. İkinci sınıfı Çamalan köyünde okuduktan sonra ilköğrenimini Gülek’te bitirdi. Ilkokul öğretmeninin “Bu yetenekli çocuğu mutlaka okutun” sözü üzerine, ailesi Karaisalı Ortaokulu’na paralı yatılı olarak yazdırdı. Öğretmenleri tarafından yeteneği keşfedilerek tiyatro çalışmalarına yönlendirildi.
Tarsus Lisesi’nde eğitime başladıktan sonra okuldaki tiyatro çalışmalarının yanı sıra, Tarsus Halkevi’nde yönetime girip tiyatro kolunda çalışmaya başladı. (1964) Lise arkadaşlarıyla kurduğu TARSUS MEYDAN OYUNCULARI ile, yazdığı oyunları civar köylerde, düğün ve şenliklerde oynamaya başladı. (1966) Sonraki adıyla Tarsus Sanat Tiyatrosu, Zeybek’in Çukurova bölgesinin sorunlarını işlediği oyunlarını oynayarak, kısa zamanda sesini duyurur. Liseli genç yazar Zeybek; İNSAN TORTULARI (1966), KALEM TUTAN ELİ ÖP (1966), IRGAT (1967), BALTA (1968), KANUNCU / TOPRAK (1968) vb. oyunlarını bu dönemde yazmıştır. Tarsus Meydan Oyuncuları 1969’da, Ankara Ortadoğu Teknik Üniversitesi’nin düzenlediği “Şenlik ‘69”a IRGAT oyunuyla katılıp, Tiyatro Şenliği Başarı Ödülü kazanır. Bir sonraki yıl, genç yazarın DÜĞÜN YA DA DAVUL oyunu, ODTÜ - ŞENLİK 70’de büyük ilgi gördü ve TRT Bilim ve Sanat Ödülü kazandı.
1969’da İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Gazetecilik ve Halkla İlişkiler Yüksek Okulu’na giren Zeybek, aynı yıl kurulmakta olan Dostlar Tiyatrosu’nda çalışmaya başlar. Yaşanmış bir olaydan hareketle yazdığı ALPAGUT OLAYI oyunu Dostlar Tiyatrosu İşçi Kolu tarafından oynanır. 1971’de Ulvi Uraz Tiyatrosu’nda tanıştığı arkadaşları Güzin ve Erdal Özyağcılar ile yeni bir biçim denemek üzere Gazete Tiyatrosu’nu kurarlar. Döneminin öncü ve özgün bir deneme tiyatrosu örneği sayılan Gazete Tiyatrosu için yazdığı birçok oyundan (BİZİM MAHALLE, ŞAŞKIN POLİTİKACI ABİDİN BEY, DERNEKLERLE MÜCADELE DERNEĞİ, KARAGÖZ ile HACİVAT ve ARKADAŞLARI) BU KAÇINCI BASKI ve DÜZENBAZ oyunları sahnelenir ancak mali nedenlerle tiyatro kapanır. (1973)
Muhsin Ertuğrul 1974 yılında İstanbul Şehir Tiyatrosu yönetimine geldiğinde, ekibine Haşmet Zeybek’i de alır; hem Semt Tiyatroları için yeni oyunlar yazdırır (KÖROĞLU) hem de DÜĞÜN YA DA DAVUL oyununu sahneletir. Aynı dönemde, işçi sorunlarını konu alan GREV YA DA REFERANDUM (1975) ve KURŞUN İŞÇİLERİ (1978) adlı iki oyun daha kaleme alır.
12 Eylül askeri darbesi sonrası 1402 sayılı yasayla Haşmet Zeybek de dahil 34 sanatçı tiyatrodan uzaklaştırılınca Yeşilçam’da senarist olarak çalışmaya başlar. APTAL KAHRAMAN, ŞAŞKIN ÖRDEK, KIZLAR SINIFI TATİLDE, SEVDALILAR, HALKALI KÖLE, BİRLİK GECESİ, ÇARK, KİMLİK, GAZETECİ KIZ uzun metraj film; BAY ALKOLÜ TAKDİMİMDİR, AYGIR FATMA, SERÇELER GÖÇ ETMEZ, HANIMIN ÇİFTLİĞİ, DUYGU ÇEMBERİ dizi senaryolarıdır. Ayrıca TRT Ankara Televizyonu yapımı 3 bölümlük “Zaman Zaman İçinde” adlı dizinin bir bölümünü de yazmıştır. (1985) Yazdığı senaryoların yanı sıra sinema filmleri ve dizilerde oyunculuk da yapmıştır. Bu dönemin en önemli tiyatro eserleri KAFALAR ve ZİLLİ ŞIH olup, DÜĞÜN YA DA DAVUL oyunu Ayşe Emel Mesçi rejisiyle 1984-86 yılları arasında Avrupa’nın pek çok kentinde turne yapar, ALPAGUT OLAYI ise Berlin’de Türk işçiler tarafından sahnelenir. Seden Kızıltunç Tiyatrosu’nda, “Kereviz Festivali” oyununu yönetti ve oynadı. (1984) Orçun Sonat Tiyatrosu’nda, “Kurtuluş’a Çağrı / Bilal-i Habeş” isimli oyunu yönetti. (1985) Hürriyet Gösteri Merkezi’nde Hadi Çaman’ın yönettiği “Ramazan Geldi Hoş Geldi” isimli müzikli gösteride süpervizörlük yaptı. (1986)
1989 yılında, 1402 mağdurları Şehir Tiyatroları’ndaki görevlerine iade edilince bu kez sanatçıların seçimi sonucu Yönetim Kurulu üyesi oldu. Şehir Tiyatroları’ndaki bu ikinci döneminde KİMLİK (1990) ve AYRANGEVEN (1992) oyunlarını yazdı ve yönetti. FOTOĞRAFÇI adlı ortaoyununu yazdı ve Kenan Işık’la beraber yönetti (1. Türk Dünyası Tiyatro Günleri açılış oyunu olarak oynandı. 1999) Şehir Tiyatroları Araştırma Laboratuarı’nda, Geleneksel Sanatlarımız Bölümü’nün yönetimine atandı. Bu görev süresince, ANADOLU İNSANININ KÜLTÜREL KİMLİĞİNDE OYUN adlı oyunu yazdı ve yönetti, ŞAMAN-KOZMOGONİ-YARADILIŞ, FAUST vb. eserler kaleme aldı. (1996-97) Bahtiyar Vahapzade’nin, “İkinci Ses” oyununun yönetmenliğini üstlendi. (1999)
DADALOĞLU (Adana Uluslararası Çağdaş Epope Sempozyumu, 1993), EVRENSEL PEZEVENK PARA (Güzellikler Evi Oyuncuları, 1995), UYGARLIK ÇÖPLÜĞÜ (Ağustos Kültür Merkezi, 1997), MEDDAHLIK SINAVI (Tohum Kültür Merkezi, 2001), KÖROĞLU / DÖĞÜŞ DESTANI (Barbara Halk Sahnesi, 2001), THEODORA (Merdiven Tiyatro, 2004), Haşmet Zeybek’in yazdığı ve yönettiği diğer oyunlarıdır.
Haşmet Zeybek’in son dönemde yazdığı sahnelenmemiş oyunları: SON OYUNDAN İLK ÖYKÜYE (2003), TARSUSLU ARATOS’TAN TARSUSLU PAULOS’A (2004), DELİ DUMRUL (2005), DÜNYANIN AKLI (Mitolojik - Felsefi Seyirlik Oyun 2006), KEREM İLE ASLI (2008), BÜYÜK ÜLKE YOK, BÜYÜK DÜŞÜNCE VAR (OYUN KURAMI, 2009), DOĞANIN İNSANA, İNSANIN İNSANA OYNADIĞI OYUN: ÖLME - DİRİLME SEYİRLİĞİ (2010)
Türkiye Yazarlar Sendikası Genel Sekreterliği, Tiyatro ve Televizyon Yazarları Derneği 2. Başkanlığı, İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları sanatçılarının kurduğu İŞTİSAN Derneği’nin yöneticiliğini de yapan Haşmet Zeybek, Hiç Dergisi’nde MEDDAHLIK SINAVI başlığı ile köşe yazıları yazdı, çeşitli dergilerde üslubu, oyunları ve "Oyun Kuramı" pek çok yazı ve röpörtajı yayımlandı. 70 li yıllarda yayınlanan dergi yazıları "Kültür Üzerine 1975-1985" adıyla Kor Yayınları'ndan yayınlanmıştır.
